Sýn á framtíð Íslands sem lærdómssamfélag

Ísland hefur þróast óvenjulega hratt frá bændasamfélagi til eins menntaðasta neyslusamfélags heims. Þessum hröðu breytingum fylgja í dag bæði tækifæri sem enn eru að miklu leiti ónýtt og áskorannir sem við erum rétt að byrja að sjá.

Stærstu tækifærin byggjast á því að virkja enn frekar þekkingu landsmanna, endurnýtanlega auðlind sem eykst við virkjun. Stærstu áskoranirnar felast í að draga úr samfélagsmengandi áhrifum neysluefnahagsins, sem birtist m.a. í auknu stressi, óvild, offitu og fíkn. Hvoru tveggja má ná fram með því að leggja rækt við menningu lærdóms sem hefur til virðingar þau viðhorf að fólk læri að finna hvað það raunverulega vill, hlusti á hvað aðrir vilja og finni svo sameiginlega fleti á þessum framtíðarsýnum til að geta samnýtt krafta sína til að skapa þær.

 
Velmegun og samfélagsmengun neyslusamfélagsins

Neysludrifnar efnahagsvélar ganga á óuppfylltum löngunum sem kveiktar eru af markaðsstarfi til að leysa úr læðingi krafta sem knýja neyslu. Þessir kraftar skapa mikla efnahagslega velmegun, en því lengur sem langanir haldast óuppfylltar því meiri gremja safnast fyrir í fólki þar til hún finnur útrás í óvild, vanvirðingu, fíkn og annarri hegðun sem mengar samskipti manna. Þessi samfélagsmengun veikir þann sköpunarkraft sem stafar frá samskiptum samlynds fólks á öllum sviðum samfélagsins, jafnt í skólum og stofnunum sem fyrirtækjum.

Til að styrkja samlyndi og auka sköpunarkraft samfélagsins, þarf að draga úr samfélagsmengun sem stafar af neysluvélinni.
 

Að draga úr samfélagsmengun neysluvélarinnar

Þegar neysluvélin kveikir ofmiklar langanir, meira en fólk getur uppfyllt, fer sú umfram orka bæði til spillis og til að spilla samskiptum þess. Lærdómssamfélagið, eins og neyslusamfélagið, er knúið af óuppfylltum löngunum, en með því að gera fólk færara að skapa það sem það vill hlýst af því bæði minni samfélagsmengun og meiri efnahagsvelmegun.

Lærdómsmenning gerir því efnahagsvélina samfélagsvænni með því að gera hana skilvirkari.
 

 Að virkja þekkingarauðinn með lærdómsmenningu

Að innleiða lærdómsmenningu á Íslandi krefst einungis þess að læra að virkja þær óuppfylltu langanir sem eru til staðar í samfélaginu og meðbyrinn er mikill því það þjónar bæði hagsmunum samfélagsins í heild með því að draga úr samfélagsmengun og hagsmunum efnahagsins, og þar með stjórnmálamanna, með því að auka framleiðni þekkingarstarfsmanna sem, að sögn stjórnunar gúrúsins Peter Drucker, er eina leiðin fyrir fyrirtæki og ríki að öðlast “raunverulega og viðvarandi samkeppnisyfirburði” og “viðhalda leiðandi stöðu sinni og lífsstandard.”

Þekkingarauðlindin er til staðar. Samfélagslegan, efnahagslegan og pólitískan vilja er ekki erfitt að virkja með því að dreifa þessari grein. Það sem vantar er þekkingu og frumkvæði til að virkja afl þekkingarinnar betur, og hvort tveggja má m.a. byrja að sækja í bók lærdómsstjórnunar gúrúsins Peter Senge, The Fifth Discipline.
 

Ef þú vilt sjá þessa sýn á framtíð Íslands verða að veruleika byrjaðu þá á því að benda fólki á þessa grein.

Í næstu blogum mun ég fjalla nánar um lærdómsmenningu og hvernig hægt sé að rækta hana.

Jafnrétti og friður á heimilinu.

Heimilisverk er þrætuepli á mörgum heimilum. Í tveim fyrri bloggum hef ég verið að skoða rót þessa vandamáls og sýnist hún felast í óuppfyltum væntingum og mismunandi gildum sambúðarfólks, og þar er líka lausnina að finna.

Óuppfylltar Væntingar.

Flest fólk á Íslandi í dag VÆNTIR jafnréttinda í samböndum sínum og þar sem jafnréttindi krefjast ekki aðeins að fólk í sambúð vinni heimilisverkin saman heldur líka að báðir aðilar ákveðið saman hvaða verk skuli vinna þá eru margir ósáttir. Við búum ekki við jafn-réttindi fyrr en það ríkir bæði jafn-ræði og jafnt framlag.

Ef fólk getur sæst á þetta er næst að ákveða í sameiningu hvaða verk skuli vinna.

Mismunandi Gildismat.

Hugmyndir fólks um hvaða verk skuli vinna hvíla alltaf á GILDIS-MATI þeirra. Þegar kemur að heimilisverkum eru gildin m.a. heilsa, hreinlæti, hagkvæmni og öryggi. Hve mikið fólk metur þessa þætti er mismunandi og ekkert eitt er réttara en annað því það fer eftir smekk þeirra. Minn smekkur, hvað ég kann að meta, er ekkert réttari en þinn.

Gildismat getur breyst.  

Þetta gerist yfirleitt hægt en þar sem gildismat byggir oft á röngum upplýsingum getur það breyst hratt þegar þær eru leiðréttar. Lengi vel trúði fólk til dæmis möntunni: "því hreinna, því betra", en núna benda læknar á að ónæmiskerfi barna sem alast upp við of mikið hreinlæti fái ekki nægilegt áreyti sýkla til að þroskast eðlilega. Við að sjá að hreinlæti er ekki það sama og heilbrigði minnkar gildismat margra þegar kemur að þrifum.

Af þessu má læra þrjár lexíur.

1. Það eru ekki jafn-réttindi að vinna heimilisverkin jafnt, fyrr en það ríkir jafn-ræði við að taka ákvörðun um hvaða verk skuli vinna.

2. Hvaða verk skuli vinna hvílir alltaf á gildismati fólks sem er mjög mismunandi og það er ekkert eitt rétt gildismat.

3. Gildismat getur breyst, en það gerist yfrleitt hægt. 

Lausn vandamálsins. 

Fyrir jafnréttissinna felst hún í því í að uppfylla væntingar þeirra um raunverulegt jafnrétti á heimilinu og ræða um gildismat sitt þegar kemur að heimilisverkunum með þessar þrjár lexíur í huga og það að leiðarljósi að finna lausn sem báðir aðilar eru raunverulega sáttir við.

Gildismatið og hvaða verk skuli vinna þarf svo að endurskoða reglulega því fólk veit ekki nákvæmlega í fyrstu tilraun hvað það metur mest, og svo breytast gildi fólks og hvernig það metur þau með tímanum.

Jafnrétti og sátt á heimilinu. 

Þessi aðferð leiðir ekki bara til sátta þegar kemur að heimilisverkum. Hana má nota í öllum tilfellum þegar fólk í sambúð ákveður að gera eitthvað sem krefst framlags frá báðum, hvort sem það er í formi peninga eða vinnu, og báðir vilja koma að ákvarðannatökunni, t.d. þegar kaupa á íbúð, innbú eða bíl, nú eða þegar "þarf" að bóna bílinn.

Gangi ykkur vel 

Hvað vilja konur og karlmenn?

AFLIÐ sem býr í kvenréttindahreyfingunni hefur tryggt konum mörg þau réttindi sem þær eiga réttilega að hafa og enn má betur gera, en nú er þetta sama afl farið að kúga margar konur og leiða aðrar á villigötur.

Byltingin étur börnin sín

Margar ungar mæður sem vilja vera heimavinnandi og ala upp börnin sín, þora varla að segja frá því að þær séu ekki líka í námi eða vinnu. Þær fá oft spurninguna hvort þær séu "bara" að hugsa um börnin. Ímyndin er að sjálfstæðar konur fara út á vinnumarkaðinn. Það þykir ekki flott í dag að vera heimavinnandi móðir. Þetta er sorglegt virðingarleysi við móðurhlutverkið sem leggur grunninn að heilbrigðum einstaklingum og samfélagi.

Gæti verið að aukin ofbeldishneigð ungs fólks megi að einhverju leyti rekja til vanræktra lyklabarna sem alin voru upp af sjónvarpi og tölvuleikjum?

 

Undirlægjur

Konur eiga rétt á því að velja sér störf sem þær vilja vinna og fá fyrir vinnuna sömu laun og karlmenn. Eiga þær að leggja jafnt af mörkum og karlmenn, en fá minna fyrir? Konur með sjálfsvirðingu sætta sig auðvitað ekki við slíkt.

Það eru ekki mörgum karlmönnum sem finnast rykfríar hillur og skínandi gólf það mikilvæg að þeir vilji eyða tíma sínum í slík þrif. Eiga þeir að leggja jafnmikið af mörkum og konur við að vinna verk sem þeir fá minna út úr? Karlmenn með sjálfsvirðingu sætta sig ekki við slíkt.

Til að fá fólk til að gera það sem það vill ekki gera þarf að þvinga það undir vald sitt; gera það að undirlægjum.

Vilja konur virkilega mjúka menn?

Rannsóknir sýna að á egglostímabilinu falla konur fyrir sterkum, óhefluðum karlmönnum og sjálfsöryggi er yfirleitt efst, og alltaf ofarlega, á listanum yfir það sem konur falla fyrir í fari karlmanna.

Eflaust er samt til sú kona sem vill búa með manni sem er undirlægja. En þótt það sé þægilegt að eiga hlýðinn mann, spurðu sjálfa þig hve lengi þú munir haldast hrifin af undirlægju. Kveikir undirlægja í þér?

 

Sjálfstætt fólk fer á eftir því sem það vill

Við viljum finna frið í faðmi elskunnar okkar; finna að þar eigum við heima. En heimilið er ekki lengur griðastaður. Það er orðið vígvöllur þar sem barist er um heimilisstörf. Sjálfstætt fólk sem sættir sig ekki við að eyða lífinu í rifrildi og vilja vernda tilvonandi börn sín fyrir því að alast upp við stríðsástand, leitar þar til það finnur lífsförunaut sem finnst mikilvægara að veita fjölskyldu sinni griðastað en að rífast um heimilisverk; förunaut með fjölskyldufaðm, þar sem frið er að finna.

Það er auðvelt að gleyma því sem við viljum í raun og fórna meiru fyrir minna.

 

Höfundur er nemi og virkur baráttumaður fyrir réttindum kvenna og gegn kynbundnu ofbeldi.